So‘nggi bir necha yil ichida elektron tijorat global chakana savdoning ajralmas qismiga aylandi. Boshqa ko‘plab sohalar singari, tovarlarni sotib olish va sotish Internet paydo bo‘lishidan keyin jiddiy o‘zgarishlarni boshdan kechirdi va zamonaviy hayotning davom etayotgan raqamlashuvi tufayli butun dunyodagi iste‘molchilar endi onlayn tranzaksiyalarning afzalliklaridan foydalanmoqda. Dunyo bo‘ylab Internet orqali buyurtmalar tez sur’atlar bilan o‘sib borayotgani sababli, butun jahonda 5 milliarddan ortiq internet foydalanuvchilari onlayn xaridlarni amalga oshirishi kutilmoqda. 2022-yilda chakana elektron tijorat savdosi global miqyosda 5,7 trillion AQSh dollaridan oshdi va kelgusi yillarda bu ko‘rsatkich yangi cho‘qqilarga chiqishi kutilmoqda.
Dunyo bo‘ylab chakana elektron tijorat savdolari hajmi (Mlrd AQSh dollarida 2014-2025-yillar)
Elektron tijorat bozori yetakchilari
Internet foydalanuvchilari o‘zlariga kerak bo‘lgan narsalar yoki xizmatlarni ko‘rib chiqish, solishtirish va sotib olish uchun turli onlayn platformalardan tanlashlari mumkin. Ba’zi veb-saytlar B2B (biznesdan biznesga) mijozlarga qaratilgan bo‘lsa-da, individual iste’molchilarga ham juda ko‘p raqamli imkoniyatlar taqdim etilgan. 2022-yil holatiga ko‘ra, onlayn bozorlar butun dunyo bo‘ylab onlayn xaridlarning eng katta qismini tashkil qiladi. Trafik bo‘yicha onlayn chakana veb-saytlarning global reytingida Amazon yetakchi hisoblanadi. Elektron chakana savdo, hisoblash xizmatlari, maishiy elektronika va raqamli kontentni taklif qiluvchi Sietlda joylashgan elektron tijorat giganti 2022-yil may oyida oʻzining .com veb-saytiga 5,6 milliarddan ortiq toʻgʻridan-toʻgʻri tashrif buyurishlarni qayt etgan. Biroq, yalpi savdo qiymati (YaSQ) boʻyicha, Amazon Xitoylik raqobatchilari Taobao va Tmalldan keyin uchinchi o‘rinda turadi. Ikkala platforma ham Osiyodagi yetakchi onlayn-tijorat provayderi Alibaba Group tomonidan boshqariladi.
Dunyo bo‘ylab eng ko‘p tashrif buyurilgan vebsaytlar (2022-yil, tashriflar millionda)
Mobil qurilmalar orqali tashriflar elektron tijorat traffigini oshiradi
Elektron tijorat dunyosidagi eng ko‘zga ko‘ringan tendensiyalardan biri bu mobil qurilmalardan misli ko‘rilmagan darajada ko‘p foydalanishdir. 2022-yil oxirida smartfonlar butun dunyo bo‘ylab chakana veb-saytlarga tashrif buyurishning 70 foizdan ortig’ini tashkil etdi va o‘z navbatida ish stoli kompyuteri va planshetlarga nisbatan onlayn buyurtmalarning asosiy qismini tashkil etmoqda. Mobil qurilmalarni qabul qilish jadal sur’atlarda, ayniqsa, boshqa raqamli infratuzilmaga ega bo‘lmagan hududlarda mobil integratsiya kelajakdagi xarid qilish tajribasini shakllantirishda davom etadi. M-tijorat ayniqsa Osiyoda ommabop bo‘lib, Xitoy yoki Janubiy Koreya kabi mamlakatlarda mobil qurilmalar orqali jami onlayn savdolarning uchdan ikki qismidan ko‘prog’ini to‘g‘ri keladi.
Global raqamli xaridorlarni qanday umumiyliklari bor?
Onlayn xaridorlar dunyo bo‘ylab o’zlarining mintaqalariga qarab juda farq qilsada, raqamli iste’molchilarning asosiy xatti-harakatlarini tushunishga yordam beradigan umumiy ko‘rsatkichlar mavjud. Yetakchi bozorlar ilhom manbai va haqiqiy xariddan oldin mahsulotlarni onlayn qidirish uchun asosiy joy bo‘lib xizmat qiladi. Onlayn xarid qilish tajribasi do‘kondagiga qaraganda kamroq interaktiv bo‘lsa ham, onlayn xaridorlar elektron tijoratning qulayligi va moslashuvchanligini qadrlashadi. Yetkazib berish afzalliklariga kelsak, mahsulotlarni uyga jo‘natish boshqa olib ketish variantlariga qaraganda onlayn buyurtmalarni qabul qilishning eng mashhur usuli hisoblanadi.
Elektron tijorat statistika ma’lumotlari, bozor trendlari, bashoratlar
- 2023-yilda chakana xaridlarning 20,8 foizi onlayn tarzda amalga oshirilishi kutilmoqda.
- 2026-yilga kelib, chakana xaridlarning 24 foizi onlayn tarzda amalga oshirilishi kutilmoqda.
- 2023-yilda elektron tijorat savdosi hajmi 10,4 foizga o‘sishi kutilmoqda.
- 2023-yilda global elektron tijorat bozori jami 6,3 trillion dollarni tashkil qilishi kutilmoqda.
- 2026-yilga kelib, elektron tijorat bozori umumiy hajmi 8,1 trillion dollardan oshishi kutilmoqda.
- 2023-yilda AQSh elektron tijorat bozori 1,1 trillion dollardan oshadi.
- AQShda 2023-yilda chakana xaridlarning 16,4 foizi onlayn tarzda amalga oshirilishi kutilmoqda.
- Amazon elektron tijorat sotuvining 37,8 foizini tashkil qiladi, bu barcha elektron tijorat kompaniyalarining eng yuqori bozor ulushidir.
- Walmart, eBay va AliExpress eng ko‘p tashrif buyuriladigan elektron tijorat veb-saytlaridir.
Onlayn xarid qilish xulq-atvori statistikasi
- Onlayn xaridorlarning 57 foizi xalqaro miqyosda xarid qilishlarini ma’lum qilishdi.
- Onlayn xaridorlarning savatdagi xaridlardan voz kechilishining eng keng tarqalgan sababi yuk tashish, soliqlar va yig‘imlar kabi qo‘shimcha xarajatlardir (48%).
- Onlayn xaridorlarning 24 foizi o‘z savatlarini tashlab ketishadi, chunki sayt ularni shaxsiy akkaunt yaratishni xohlaydi.
- 22% onlayn xaridlar yetkazib berish juda sekinligi tufayli xarid jarayonida to‘xtatiladi.
- Xaridorlarning 79 foizi oyiga kamida bir marta onlayn xarid qiladi.
- Mobil qurilmalarda onlayn yuk tashish savatini tark etish darajasi 84% ni tashkil qiladi.
- Shaxsiy kompyuterlar orqali onlayn yuk tashish savatini tark etish darajasi 72% ni tashkil qiladi.
AQShda elektron xaridlar bo‘yicha ommabop ijtimoiy tarmoqlar (So‘rovnoma natijalari %da)
Ijtimoiy tarmoqlarda elektron tijorat statistikasi
- 2020-yilda ijtimoiy tarmoqlar savdosiga 992 milliard dollar sarflangan.
- Ijtimoiy tarmoqlar savdosi 2026-yilga borib 2,9 trillion dollarga yetishi kutilmoqda.
- AQShda 96,9 million kishi ijtimoiy tarmoqlarda xarid qiladi.
- Xitoyda esa bu ko‘rsatgich deyarli 890 million kishiga yetadi.
- Millenniallar eng ko’p ijtimoiy tarmoqlarda xarid qiladi – Qo‘shma Shtatlardagi 18 yoshdan 24 yoshgacha bo’lgan odamlarning 55 foizi ijtimoiy tarmoqlarda xarid qilishgan.
- Xitoy ijtimoiy tijorat xaridorlarining eng yuqori ko’rsatkichiga ega – deyarli 50% ijtimoiy tarmoqlardan xarid qilgan.
- Facebook ijtimoiy tijorat operatsiyalari uchun eng mashhur ijtimoiy media platformasidir.
- 40% ijtimoiy media ta’siri tufayli xarid qiladi.
- Ijtimoiy tijorat xaridorlarining 49 foizi influenserlarning tavsiyasi ularning xaridiga ta’sir qilgan.
Mobil elektron tijorat statistikasi
- 91% smartfon yordamida onlayn xarid qiladi.
- Mobil tijorat savdosi 2023-yilda barcha chakana savdolarning 6 foizini tashkil qilishi kutilmoqda.
- 2021-yilda mobil elektron tijorat 360 milliard dollardan ortiq savdoni tashkil etdi.
- 2025-yilga kelib mobil tijorat savdosi 710 milliard dollarni tashkil qilishi kutilmoqda.
- Planshet elektron tijorat savdosi 2026-yilga kelib 54,01 milliard dollarga yetishi kutilmoqda.
Elektron tijorat firibgarlik statistikasi
- 2022-yilda elektron tijorat firibgarligidan 41 milliard dollar yo‘qotilgan.
- 2023-yilda elektron tijorat firibgarligidan 48 milliard dollar yo‘qotilishi kutilmoqda.
- Elektron tijorat firibgarligini aniqlash va oldini olish bozori 2020-yilda 28 milliard AQSh dollaridan ortiqni tashkil etdi.
- 2025-yilga kelib, elektron tijorat firibgarliklarini aniqlash va oldini olish bozori 69 milliard dollardan oshadi.
- Elektron tijorat firibgarligida o’rtacha pul yo’qotishi 96 dollarni tashkil qiladi.
