Turizm sanoatining o‘sishi, iqtisodiy o‘sishning muhim tarkibiy qismidir va turizm sanoatiga raqamli texnologiyalarning kiritilishi sayyohlik tajribasini oshirish va operatsion xarajatlarni kamaytirish imkoniyatiga ega. Raqamli iqtisodiyotda iqtisodiy o‘sish va turizm sohasining o‘sishi bo‘yicha Xitoy boshqa mamlakatlardan yuqori o‘rinda turadi. Xitoyning iqtisodiy o‘sishi 6,5 foiz va turizm sanoati 33 foizga o‘sgan. AQSh iqtisodiy o‘sishi 6,4% va turizm sanoatida 25% o‘sish bilan ikkinchi o‘rinda turadi. Bu maʼlumotlar raqamli iqtisodiyotdagi turizm sanoati iqtisodiy oʻsish va ish oʻrinlarini yaratish uchun ulkan salohiyatga ega ekanligini koʻrsatadi. Iqtisodiy o‘sish va turizm sanoatining o‘sishiga asoslanib, mamlakatlarni ikki toifaga bo‘lish mumkin: iqtisodiy o‘sish uchun “yuqori o‘sish” va “past o‘sish” va o‘sishga bo‘linadi. Shuningdek, turizm sanoati rivojlanishi ham “rivojlanayotgan turizm sanoati” va “past o‘sayotgan turizm sanoati” kabi turlarga bo‘linadi. Bu ikki toifani birlashtirganda to‘rt toifaga erishiladi, ya’ni, 1. “yuqori o‘sish va farovon turizm sanoati”, 2. “yuqori o‘sish va kam rivojlangan turizm sanoati”, 3. “past o‘sish va gullab-yashnagan turizm sanoati”, 4. “past o‘sish va kam rivojlangan turizm sanoati”. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, ma’lumotlar turli xil o‘zgaruvchilar asosida toifalarga bo‘linishi va ishlatiladigan toifalar mavzu va kerakli ma’lumotlarga qarab farq qilishi mumkin.
2021-yilda turizmni rivojlantirish uchun raqamli texnologiyalardan foydalangan mamlakatlarda iqtisodiyot va turizm sanoatining raqamli turizm iqtisodiyotida oʻsish va rivojlanish ko‘rsatkichlari taqqoslangan.
| Davlatlar | Iqtisodiy oʻsish (%) | Raqamli turizm sanoatining o‘sishi (%) |
| Xitoy | 6.5 | 33.0 |
| Amerika | 6.4 | 25.0 |
| Yaponiya | 2.8 | 20.0 |
| Braziliya | 4.1 | 22.0 |
| Angliya | 4.1 | 15.0 |
| Germaniya | 3.6 | 22.0 |
| Davlatlar | Iqtisodiy o‘sish (%) | Turizm sanoatining o‘sishi (%) |
| AQSH | 6.4 | 25.0 |
| Xitoy | 6.5 | 33.0 |
| Germaniya | 4.2 | 18.7 |
| Yaponiya | 2.8 | 12.3 |
| Afg‘oniston | 0,0 | 3.0 |
| Gaiti | 0,5 | 1.5 |
| Butan | 7.5 | 10.7 |
| Qatar | 2.1 | 8.1 |
| BAA | 1.3 | 6.1 |
| Xitoy | 8.2 | 5.0 |
| Bahrayn | 4.1 | 4.4 |
Yangi texnologiyalar sayyohlik tajribasini oshirishda tobora muhim rol o‘ynamoqda va ko‘plab turizm sanoatlari sayyohlar uchun sayohat taassurotlarini yaxshilash uchun texnologiyalardan foydalanmoqda. Bunday texnologiyalarga virtual va kengaytirilgan reallik, Internet of Things (IoT), robototexnika va sun’iy intellekt (AI) va elektron to‘lov tizimlari kiradi. Virtual va kengaytirilgan reallik sayyohlarga o‘z manziliga sayohat qilishdan oldin suratlar va videolar orqali sayyohlik joylari bilan tanishish imkoniyatini beradi. To‘ldirilgan reallikdan sayyohlarga ularning atrofidagi makon va obyektlar haqida ma’lumot berish uchun ham foydalanish mumkin. IoTlardan mehmonxonalar va sayyohlik markazlaridagi obyektlarni boshqarish va nazorat qilish uchun, robototexnika va sun’iy intellektdan mehmonlarni kutib olish, xonalarni tozalash va sayyohlarga yo‘l ko‘rsatish kabi xizmatlar uchun foydalanish mumkin. Elektron to‘lov tizimlari sayyohlar uchun yana bir foydali texnologiya bo‘lib, ular naqd pul olib yurish zaruratini bartaraf qiladi va turli xizmatlardan qulay foydalanish imkonini beradi.
Ayniqsa, virtual va kengaytirilgan reallik turizm sanoatida tobora ommalashib bormoqda. Virtual reallik foydalanuvchilarga virtual reallik ko‘zoynaklari orqali to‘liq virtual 3D muhitni boshdan kechirish imkonini beradi, kengaytirilgan reallik esa foydalanuvchilar o‘z mobil qurilmalari orqali kirishlari mumkin bo‘lgan real tasvirlardagi virtual ma’lumotlarni ochib, atrofidagi reallikni yaxshilaydilar. Virtual va kengaytirilgan voqelikdan foydalanish, sayyohlarga sayohat qilishdan oldin sayyohlik yo‘nalishlarini bilishi va o‘rganishiga hamda sayohati to‘g‘risida asosli qaror qabul qilishga imkon beradi. Boshqa tomondan, IoT ma’lumotlarni to‘plash va almashish uchun turli obyektlarni Internetga va bir-biriga bog‘laydi. Turizm sanoatida IoTlardan sayyohlarga xizmat ko‘rsatish va ularning taassurotlarini oshirish uchun foydalanish mumkin.
Sayyohlarning taassurotlarini oshirishda raqamli texnologiyalarning imkoniyatlari. IoT, AI va ARning turizm sohasi va tizimni yaxshilashdagi roli
Kengaytirilgan reallikdan mehmonxona sanoatida ham mijozlarga jozibali tajriba taqdim etish uchun foydalanish mumkin. Mijozlar elektron qurilmalardan mehmonxona xonalarini kengaytirilgan reallikda ko‘rish va bu xonalar to‘g‘risida o‘z taassurotlarini oshirish uchun foydalanishi mumkin. Turizm industriyasida kengaytirilgan reallikdan foydalanish sayyohlik tajribasini yaxshilash, sayyohlik yo‘nalishlarining jozibadorligini oshirish va turizmni yaxshilash uchun mavjud resurslar va imkoniyatlardan oqilona foydalanish imkonini beradi. Turizm industriyasida qo‘llaniladigan turli texnologiyalar sayyohlik tajribasini oshirish va turizm tizimlarining ish faoliyatini yaxshilash uchun noyob imkoniyatlarga ega. Sun’iy intellekt murakkab ma’lumotlarni boshqarishga va turistik tizimlar ish faoliyatini yaxshilashga yordam beradi, kengaytirilgan reallik esa interaktiv tajribalarni yaratishi va turistik yo‘nalishlarning jozibadorligini oshirishi mumkin.
Turizm sohasida raqamli texnologiyalarning turli ilovalari, xususan, kengaytirilgan reallik (AR), sun’iy intellekt (AI), narsalar Interneti (IoT) va blokcheynni namoyish etadi. Bu texnologiyalar turizm industriyasini sezilarli darajada o‘zgartirish va turizm sohasidagi tajribani yaxshilashi, yangi qulayliklarni yaratish salohiyatiga ega.
IoT mehmonxonalarda obyektlarni yaxshiroq nazorat qilish va boshqarish uchun ishlatilishi mumkin, bu orqali aqlli tizimlar xona haroratini masofadan sozlashi, chiroqlarni avtomatik ravishda yoqish va o‘chirish va hatto elektron qurilmalarni boshqarishi mumkin. Turizm sanoatida IoT dan foydalanish xarajatlarni kamaytirish va xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash, shuningdek, sayyohlar taassurotlarini oshirish uchun mavjud imkoniyatlar va resurslardan oqilona foydalanish imkonini beradi.
AI – bu sayyohatchilarning safar haqidagi taassurotlarini yaxshilaydigan va turizm tizimlarining ish faoliyatini yaxshilaydigan yana bir texnologiya. AI tizimlari ma’lumotlardan o‘rganishi va foydalanuvchi savollari va ehtiyojlariga oqilona javob berishi mumkin. AI mehmonxonalarda joylarni band qilishda foydalanuvchi savollariga avtomatik javob berish yoki turlarni band qilish tizimlarida mijozlarga turlarni ajratish uchun ishlatilishi mumkin. AIdan foydalanish mavjud resurslar va imkoniyatlardan oqilona foydalanish orqali turizm tizimlarining samaradorligi va mahsuldorligini oshirishi mumkin.
Kengaytirilgan reallik (AR) elektron qurilmalar yordamida real dunyo va virtual dunyo o‘rtasida interaktiv taassurotlarini yaratuvchi texnologiya.
Turizm sanoatida AR sayyohlar taassurotlarini kengaytirish va turistik yo‘nalishlarning jozibadorligini oshirishi mumkin. Muzeylar va tarixiy joylarga tashrif buyuruvchilar tarixiy joylarning batafsil ma’lumotlari va jonli tasvirlariga kirish uchun smartfonlari yordamida AR teglarini skanerlashi mumkin. Ushbu texnologiyalar sayyohlarning taassurotlarini kengaytirish va turizm tizimlarining samaradorligini oshirish uchun ulkan salohiyatga ega. Ular xarajatlarni kamaytirish, samaradorlik va mahsuldorlikni oshirish hamda sayyohlarga yuqori sifatli xizmatlarni taqdim etish uchun mavjud resurslar va imkoniyatlardan oqilona foydalanishga yordam beradi. AR – smartfon yoki planshetlar kabi elektron qurilmalardan foydalangan holda real dunyo va virtual dunyo o‘rtasida interaktiv tajriba yaratuvchi texnologiya. Bundan tashqari, AR turizm biznesiga foyda keltirishi mumkin. AR dan foydalangan holda, sayyohlik korxonalari o‘zlarini raqobatchilardan ajratib olishlari va sayyohlarga noyob taassurotlarini taklif qilishlari mumkin. Bu mijozlarning qoniqish va sodiqligini oshirishga yordam beradi, biznes rivojining oldinga siljishi va marketing to‘g‘risida ijobiy fikirlar bildirilishiga olib keladi.
Blockchain texnologiyasi tranzaktsiyalarda shaffoflikni yaratish, firibgarlik va ma’lumotlardan noto‘g‘ri foydalanishning oldini olish, tranzaksiya sifati va tezligini yaxshilash va tranzaksiya xarajatlarini kamaytirish orqali turizm sanoatini yaxshilashi mumkin. Bundan tashqari, turizm sanoatida sun’iy intellekt, kengaytirilgan reallik, IoT, elektron to‘lov tizimlari va ma’lumotlar tahlili, samaradorlik va mahsuldorlikni oshirish va sayyohlar taassurotlarini kengaytirish orqali raqamli texnologiyalardan foydalanib turizm tizimini yaxshilash mumkin. Ushbu texnologiyalar sayyohlar uchun jozibador va interaktiv tajribalarni taqdim etishi, turizm tizimini rejalashtirishni takomillashtirish va sayyohlarni jalb qilishning eng yaxshi strategiyalarini ishlab chiqish imkonini beradi.
Ko‘plab sayyohlik kompaniyalari o‘zlari uchun samarali marketing yaratish maqsadida o‘z maqsadli auditoriyasiga amaliy ma’lumotlar, chegirmalar va maxsus takliflar berib, reklama va marketing uchun ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadilar. Ijtimoiy tarmoqlar sayyohlar va sayyohlik kompaniyalari o‘rtasida aloqa vositasi bo‘lib ham xizmat qilishi, turistlarga sifatli xizmat ko‘rsatishni yaxshilashi mumkin. Ijtimoiy tarmoqlardagi reklama an’anaviy OAVga qaraganda arzonroq bo‘lgani uchun ko‘plab sayyohlik kompaniyalari marketing va reklama uchun ushbu usuldan foydalanadilar. Ijtimoiy media reklamasi, ayniqsa, kichik biznes uchun samarali bo‘lib, raqamli dunyoda o‘z xizmatlarini marketing va reklama qilish uchun arzon va samarali yechimni taqdim etadi. Raqamlashtirish, raqamli iqtisodiyot va innovatsiyalar turli iqtisodiyot tarmoqlarida, jumladan, turizm sanoatida ham o‘zaro bog‘langan. Raqamli texnologiyalardan foydalangan holda, sayyohlik kompaniyalari o‘zlarining maqsadli auditoriyasi bilan osongina muloqot qilishlari, foydali ma’lumotlarni taqdim etishlari va mijozlarga o‘z xizmatlari va mahsulotlarini onlayn tarzda taklif qilishlari mumkin.
Ushbu texnologiyalar marketing imkoniyatlarini kengaytirish, mijozlarga xizmat ko‘rsatishni yaxshilash, sayyohlik tajribasini yaxshilash, resurslardan samarali foydalanish va xavfsiz tranzaktsiyalar kabi qator afzalliklarni taqdim etadi. Turizm sohasida raqamli texnologiyalardan foydalanish turizm bilan bog‘liq xizmatlarning samaradorligi va sifatini oshirishi mumkin. Sayyohlik veb-saytlari va ilovalari, elektron bron qilish va to‘lov tizimlari hamda sayohatchilarga to‘g‘ri va dolzarb ma’lumotlarni taqdim etish xizmatlar samaradorligi va sifatini oshirishi mumkin. Bundan tashqari, turizm sayyohlarni o‘ziga jalb qilib, sezilarli daromad olish orqali mamlakatlarning iqtisodiy o‘sishi va rivojlanishiga hissa qo‘shishi mumkin.
| Raqamli texnologiyalar | Turizm sohasiga ta’siri |
| Ijtimoiy tarmoqlar | Marketing qamrovining ortishi |
| AI | Mijozlarga xizmat ko‘rsatish yaxshilandi |
| Kengaytirilgan reallik (AR) | Turizm sohasida kengaytirilgan sayyohlik tajriba |
| Kengaytirilgan reallik (AR) | Turizm sohasida kengaytirilgan sayyohlik tajriba |
| IoT | Resurslardan samarali foydalanish |
| Blokcheyn | Xavfsiz tranzaktsiyalar |
