ChatGPT va katta til modellari kabi sun’iy intellekt texnologiyalari ko‘plab yangi imkoniyatlarni taklif qiladi, ammo ular ham xavflarni keltirib chiqaradi. Kompaniyalar tomonidan sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish jarayonida risklarga (xavf-xatarlar) duch kelinadi. Sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish bilan bog‘liq asosiy xavflardan biri bu noto‘g‘ri va ishonchsiz natijalarni shakllantirishdir. Bu haqda Gartner kompaniyasi 2023-yil 18-mayda chop etilgan hisobotida bir qancha omillarni keltirib o’tgan. Gartner kompaniyasi tahlilchilari kompaniya va tashkilotlar bunday yechimlarni amalga oshirishda duch kelishi mumkin bo‘lgan oltita muammo ro‘yxatini tuzdilar.
1. Noto‘g‘ri javoblar.
Sun’iy intellektdan foydalanishdagi eng muhim xavflardan biri bu noto‘g‘ri, ammo aql bovar qilmaydigan ma’lumotlarni taqdim etish tendensiyasidir. ChatGPT kabi tizimlar mavjud bo‘lmagan faktlarni taqdim etishi mumkin, ya’ni faktlarni yaratishi mumkin.
2. Maxfiylik va ma’lumotlarni himoya qilish.
Sun’iy intellektga taqdim etilgan har qanday ma’lumot “o‘qitadigan” ma’lumotlar to‘plamining bir qismiga aylanishi mumkin. Shuning uchun, biror-bir kompaniyaning maxfiy yoki yopiq ma’lumotlari nazariy jihatdan ma’lum bir kompaniyadan tashqari har qanday foydalanuvchi uchun javoblarga kiritilishi mumkin.
3. Tarafsizlik.
Sun’iy intellekt tizimlari, masalan, fuqarolarning irqiga qarab noto‘g‘ri xulosalar chiqarishi mumkin. Bu esa bir qator sohalarda, xususan, sog‘liqni saqlash va huquqni muhofaza qilish sohalarida jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
4. Intellektual mulk va mualliflik huquqi.
Sun’iy intellekt mualliflik huquqi bilan himoyalangan materiallarni o‘z ichiga olishi mumkin bo‘lgan katta ma’lumotlar to‘plamlarida o‘qitiladi. Binobarin, bunday botlarning ish natijalari noqonuniy foydalanilgan intellektual mulkka asoslangan bo‘lishi mumkin.
5. Kiberfiribgarlik.
Kiber makonda buzg‘unchi shaxslar sun’iy intellekt vositalaridan yolg‘on ma’lumot yaratish, fishing kampaniyalarini tashkil qilish va zararli kod yozish uchun foydalanishlari mumkin. Bu Internet foydalanuvchilari uchun qo‘shimcha tahdidlarni keltirib chiqaradi.
6. Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish.
Iste’molchilarga sun’iy intellektdan foydalanishni oshkor qilmaydigan kompaniyalar o‘z mijozlarining ishonchini yo‘qotishlari va “adolatsiz bozor amaliyotlari” da ayblanish xavfi paydo bo‘ladi.
Hozirgi sharoitda real sektorda sun’iy intellekt bo‘yicha amaliy yechimlarni joriy qilishni kuchaytirish va iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini raqamli transformatsiyalashni jadallashtirish zarur.
Bundan ham yuqori natijalarga erishish uchun rasmiylar sun’iy intellekt sohasida malakali kadrlar tayyorlashga alohida e’tibor qaratmoqda.
2019-yil noyabr oyida bo‘lib o‘tgan “Sun’iy intellekt sayohati” (Artificial Intelligence Journey) forumida Iqtisodiy rivojlanish vaziri Maksim Oreshkin sun’iy intellekt Rossiya Federatsiyasida ish o‘rinlarini kamaytirmaydi, balki ko‘paytiradi va 4 kunlik ish haftasiga o‘tish imkonini beradi deb fikr bildirgan.
“Sun’iy intellekt hozirda yaratayotgan ish o‘rinlari insonlar tomonidan topilishi qiyin bo‘lgan ish o‘rinlari ekanligini ko‘ryapmiz. Sun’iy intellektning hozirgi rivojlanish darajasi hali ham juda past. Bu hali ham insonlarni robotlar bilan to‘liq almashtirishdan juda uzoqdir”, dedi u.
Vazirning so‘zlariga ko‘ra, Rossiyada sun’iy intellektning joriy etilishi katta samara olib kelmaydi, chunki eng avvalo iqtisodiyot va sanoat tarmoqlarini bunga tayyorlash kerak. Biroq, bu samaraga erishilgach, to‘rt kunlik ish haftasi va “texnologiyalar ta’sirining jamiyatda bir tekis taqsimlanishi” haqida savollar tug‘ilishi mumkin bo‘ladi”, — dedi Maksim Oreshkin.
U sun’iy intellektni joriy etish bo‘yicha yetakchi mamlakatlar tajribasiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, bu jarayon bilan bog‘liq holda ishsizlik ko‘paymagani, ya’ni bundan qo‘rqishga hojat yo‘qligini ta’kidladi.
“Muhimi, texnologiyalar bo‘linmasligi, jamiyatdagi differensiallikni oshirmasligi, aksincha, hamma uchun, mamlakatdagi har bir kishi uchun qo‘shimcha daromad manbai bo‘lib xizmat qilishi muhim. Yangi texnologiyalarni joriy etish samarasini adolatli taqsimlash – birinchi navbatda nima haqida gaplashishimiz kerak, – deya qo‘shimcha qildi” u.
Sun’iy intellekt odamlarni keraksiz va muntazam ishlardan qutqarish imkonini beradi, deya xulosa qildi vazir.
Boston Consulting Group (BCG): sun’iy intellekt foyda keltirmaydi.
2019-yil oktabr oyi oxirida tadqiqotchilar Massachusets texnologiya instituti (MIT) va Boston Consulting Group (BCG) tomonidan sun’iy intellektning zamonaviy biznesga integratsiyalashuvi bo‘yicha o‘tkazilgan global so‘rovnoma natijalarini e’lon qildilar. Aksariyat kompaniyalar AI kelajakda muhim rol o‘ynashiga ishonchlari komil bo‘lsa-da ushbu kompaniyalarning deyarli yarmi sun’iy intellekt texnologiyalarini o‘z raqobatchilarida ko‘rishdan qo‘rqishadi. Sun’iy intellektni o‘z biznesiga joriy etganlarning 40 foizidan ko‘prog‘i chindan ham bu integratsiyadan foyda qila olmadilar.
Respondentlarning qariyb 70 foizi yangi texnologiyalar ularning biznesiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmasligini tan oldi. Tadqiqotchilar korporativ strategiyaga adekvat integratsiyalashuvni amalga oshirmasdan turib sun’iy intellektdan muvaffaqiyatli foydalanish mumkin emas degan xulosaga kelishdi.
Bu xulosalar dunyoning 97 mamlakatidan turli sohalardagi yirik kompaniyalarning 2500 dan ortiq vakillari o‘rtasida butun dunyo bo‘ylab o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalariga asoslanadi. Sharh tashqi AI texnologiyalaridan foydalanadigan va o‘z modellarini ishlab chiqadigan kompaniyalarning ma’lumotlarini o‘z ichiga oladi. AI asosan xarajatlarni kamaytirish, sotishni ko‘paytirish va yangi mahsulotlarni yaratish uchun ishlatiladi. Biroq, sun’iy intellektga sarmoya kiritganlarning aksariyati hali bu texnologiyalardan foydalana olishmadi. Tadqiqotchilarning qayd etishicha, bunga sun’iy intellektni joriy etish bilan birga modernizatsiya qilinishi kerak bo‘lgan eskirgan biznes modellari sabab bo‘lmoqda.
Tadqiqotchilarning xulosalariga ko‘ra, sun’iy intellekt strategiyalari nafaqat tajriba loyihalarida, balki biznesni to‘liq o‘zgartirish uchun ham qo‘llanilishi kerak. Bundan tashqari, sun’iy intellekt xarajatlarni kamaytirishdan ko‘ra sotishning o‘sishi uchun foydaliroqdir va sun’iy intellektning rivojlanishi xorijiy texnologiyalardan foydalanishdan ko‘ra ko‘proq foyda keltiradi. Tadqiqotchilar, shuningdek, kompaniya rahbariyatiga sun’iy intellektni kompaniya boshqaruv direktorlariga emas, balki undan haqiqatan ham foydalana oladiganlar qo‘liga topshirishni tavsiya qiladi, chunki bu holda texnologiyani joriy etishdan real foyda olish imkoniyati 50% ga kamayadi.
